Yemen'in başkenti San'a, yaklaşık 2200 metre yüksekliğindeki dağ vadisinde kuruludur. Geçmişi M.S. 1. yüzyıla kadar inen şehir Ali Bin Muhammed tarafından 632 yılında İslamiyet'le tanıştırılmış, zaman zaman farklı aşiretler arasındaki çatışmalara sahne olmuştur. 7. ve 8. yüzyıllarda İslamiyet'in etkisiyle yıldızı parlayan San'a, farklı kentlerin başkent olarak belirlenmesi nedeniyle 12-15. yüzyıllar arasında nispeten gerileme göstermiştir. 1516 yılında egemenlik Osmanlı İmparatorluğuna geçmiş olsa da imamlarla Osmanlıların mücadeleleri 1900'lü yılların başlarına kadar sürmüştür. Cumhuriyetin kurulduğu 1962 yılına kadar imamlıkların etkin olduğu şehir 1990'da Kuzey ve Güney Yemen'in birleşmesiyle yeniden eski gösterişli günlerine kavuşmuştur. San'a tarihi şehir bölgesi 1986 yılından beri UNESCO Dünya Mirasları listesinde yer almaktadır.

Tarihi şehir bölgesi, 6-9 metrelik kerpiç duvarlarla çevrelenmiş, kendi döneminde oldukça saygın bir yeri olan erken İslam mimarisinin en önemli örneklerinden birisini oluşturmaktadır. Tarihi San'a evleri, büyük çoğunluğu 11. yüzyıl öncesinde inşa edilmiş kule şeklindeki 9 kata kadar çıkabilen yapılardan oluşmaktadır. Toprak kerpiçten yapılmış evlerde misafirlerin ağırlandığı genişçe bir sofa, üst katla bağlantıyı sağlayan dar bir merdiven ve yukarıda da daha dar yatak odalarından ibarettir. Çatıları düz olan evlerin en üst bölümde "mafraj" adı verilen ve ev sahibinin günün büyük bölümünü geçirdiği bir oda bulunmaktadır. Zamanın evlerde yarattığı tahribatı engellemek ve mistik genel görünümü korumak amacıyla sayısız bilimsel araştırma ve proje yapılmış olsa da henüz somut olarak atılmış bir adım bulunmamaktadır.

San'a tarihi şehir bölgesi sayıları 6000'i bulan evlerden başka 103 camii ve 14 hamama da ev sahipliği yapmaktadır. Mimari açıdan en önemli eserlerden birisi tarihi şehre giriş yaptığınız, 1962 devriminden sonra Özgürlük Kapısı adı verilen "Yemen Kapısı"dır. Eski San'a (Sana'a el-Kadim) olarak da bilinen Kapı, bugünkü San'a şehrinin ilk kurulduğu bölgeyi temsil etmektedir. Yüzlerce yıllık mazisiyle, canlı ticari hayatıyla geçmişi günümüze taşıyan Bab el-Yemen çarşısı bugün dahi Sana'nın en canlı mekânlarına ev sahipliği yapmaktadır. Çarşıya Kapıdan giriş yapılır. Taştan yapılı dar sokakları, kerpiçten yapılmış dünyanın ilk gökdelenleri olarak nitelendirilen yüksek binaları, diğer yanda Yemenlilerin geleneksel hançerlerinin (Cembiye) ve takılarının satıldığı sağlı sollu dükkanlar bulunmaktadır.

Şehrin en ünlü cami, Zeydilerin eskiden Mekke'deki "Kabe" kadar değer verdiği bir kabesi bulunan ve dünyanın en eski camilerinden biri olan Camiü'l-Kebir'dir. San'a Büyük Camii ise kuranın en eski yazılı kopyalarının bulunduğu camii olarak bilinmektedir. Şehrin en önemli çarşılarından birisi de Tuz Pazarı'dır. Eskiden kölelerin de satıldığı pazarda seramikten gümüşe, baharattan antikaya hemen hemen aradığınız her şeyi bulabilirsiniz.

KAYNAK:© UNESCO World Heritage Center

FOTO (AVATAR): © Alexandra Pugachevsky / Wikimedia Commons / CC-BY-SA-3.0 (21.03.2014)

ÇEVİRİ: © M. Hakan Özbaran / Gezialemi.com